Auditieve hallucinaties (2024)

Auditieve hallucinaties: ook bij psychisch gezonde mensen

Bij auditieve hallucinaties kunnen mensen denken dat ze ‘gek’ worden en dat ze psychisch of lichamelijk niet in orde zijn. Een eerste geruststelling: auditieve hallucinaties doen zich ook voor bij psychisch en lichamelijke gezonde mensen. Zo blijken spookgeluiden ook vaak voor te komen bij slechthorendheid. In verhouding komen ze bij slechthorenden veel vaker voor dan bij mensen met een gezond gehoor (respectievelijk 16% en 6%). De spookgeluiden komen ook vaker voor bij toenemende slechthorendheid. Bij zeer ernstig slechthorenden komen ze zelfs in 25% van de gevallen voor. Auditieve hallucinaties komen door het samengaan met slechthorendheid alleen daardoor al best vaak voor.

Ouderen zullen geneigd zijn een verband te leggen met mogelijke dementie of Alzheimer. De onrust en angst kan ervoor zorgen dat ze niet met hun klachten naar de huisarts gaan. Terwijl het uitsluiten van lichamelijke en psychische oorzaken juist kan helpen om de auditieve hallucinaties minder eng te vinden. Hierdoor zijn ze ook beter te verdragen.

Het is dus verstandig om bij het waarnemen van auditieve hallucinaties naar de huisarts te gaan om een aantal lichamelijke en psychische oorzaken uit te sluiten. De huisarts kan, als hij daar aanleiding toe ziet, patiënten doorsturen voor nader onderzoek op audiologisch, neurologisch en psychisch gebied.

Auditieve hallucinaties storend

Het horen van geluiden die er in de werkelijkheid niet zijn, zal bij auditieve hallucinaties in eerste instantie als zeer storend en als vermoeiend worden ervaren. Mensen die met auditieve hallucinaties te maken krijgen kunnen er dan ook flink onder lijden. Zeker in het begin. Soms wordt aangegeven dat de waargenomen spookgeluiden ook storend zijn bij het verstaan.

Muzikale hallucinaties

Muzikale hallucinaties zijn een vorm van auditieve hallucinaties. Ze liggen op één lijn met tinnitus, maar daarbij worden geen instrumenten, gezang, melodieën en muzikale ritmes gehoord.

Muzikale hallucinaties moeten niet verward worden met het verschijnsel dat er een bekend nummer (liedje) in het hoofd zit en dat er vaak dan ook niet uit wil. Dit wordt ook wel een ‘oorwurm’ genoemd. Het verschil met een muzikale hallucinatie is dat het ‘horen’ en dus de waarneming ervan ontbreekt. Een dergelijke ‘oorwurm’ zal in de praktijk niet worden verward met het daadwerkelijk horen (waarnemen) van muziek, wat bij een muzikale hallucinatie wél het geval is. Wanneer mensen een liedje horen als spookgeluid dan is dat meestal herkenbaar. Ook is bij muzikale hallucinaties meestal zang aanwezig. De gehoorde nummers kunnen kinderliedjes zijn, maar ook bijvoorbeeld een opera, concertmuziek of moderne muziek. Zo’n tien procent van de mensen met muzikale hallucinaties vindt het horen van de muziek prettig, terwijl zo’n 40% het angstaanjagend vindt.

Omdat er op ongewenste muziek ‘aan staat’ kan dit als behoorlijk indringend worden ervaren en kan het ook storen bij dagelijkse bezigheden. De wil om de muzikale hallucinaties niet te horen, heeft weinig invloed op de waarneming ervan.

Soms gaan auditieve hallucinaties samen met andere hallucinaties. Meestal zijn dit dan visuele hallucinaties.

Hoe vaak komen muzikale hallucinaties voor?

Japans onderzoek laat zien dat zo’n 16 op de 10.000 mensen muzikale hallucinaties waarnemen. Naar alle waarschijnlijkheid gaan veel mensen met muzikale en andere auditieve hallucinaties er niet mee naar hun huisarts, waardoor het fenomeen minder vaak geregistreerd wordt dan dat het zich werkelijk voordoet. Het niet kenbaar maken van de hallucinaties kan te maken hebben met schaamte of angst om voor gek versleten te worden.

Niet alleen bij slechthorendheid komen muzikale hallucinaties voor, maar ook bij mensen die te maken hebben met schizofrenie, een affectieve stoornis of een angststoornis. Van hen geeft zo’n 20% aan ooit muzikale hallucinaties te hebben waargenomen.

In gevalsbeschrijvingen komen muzikale hallucinaties vooral voor bij gehoorverlies, epilepsie, de ziekte van Alzheimer, stemmings- en psychotische stoornissen en hersenlaesies. Ook is het beschreven bij vergiftiging door grote hoeveelheden alcohol en drugs.

Mogelijke verklaring voor auditieve hallucinaties

Auditieve hallucinaties lijken op fantoompijn en visuele hallucinaties. Normaliter krijgen onze hersenen vanuit het slakkenhuis in het oor, het netvlies in de ogen en vanuit lichaamsdelen een permanente stroom aan informatie binnen, die ze moeten verwerken. Daarbij worden de nieuwe binnenkomende prikkels gecombineerd met bestaande informatie die in de hersenen ligt opgeslagen. Hierdoor kunnen we bij het horen van woorden en zinnen die onvolledig binnen komen toch een samenhangend geheel maken. Dat doet zich bijvoorbeeld voor in lawaai en geroezemoes. Dat werkt net zo voor informatie die via de ogen en lichaamsdelen de hersenen bereikt. Ook wordt informatie vanuit verschillende zintuigen met elkaar door de hersenen gecombineerd en delen genegeerd. De theorie is nu dat wanneer hersenen minder of geen prikkels meer aangeboden krijgen, ze deze zelf gaan genereren. De hersenen vullen de leegtes dus zelf op.

Het proces waarbij de hersenen zelf informatie verzinnen wordt wel deafferentiatie genoemd. Zo kan de auditieve cortex zelf geluiden gaan genereren en mogelijk wordt daarbij ook het auditieve geheugen aangesproken waar informatie ligt opgeslagen over muziek en andere geluiden. Zo kan het zijn dat tinnitusgeluiden die door de auditieve cortex worden gegenereerd, samen met informatie uit het geheugen gecombineerd worden tot melodieën, instrumenten, stemmen, ritmes of een volledig muziekstuk of liedje.

Een ziektebeeld waarbij mensen visuele hallucinaties waarnemen, is het syndroom vanCharles Bonnet. De spookbeelden kunnen zich daarbij vermengen met de echte beelden uit de buitenwereld. Het syndroom komt onder meer voor bij mensen die op latere leeftijd slechtziend worden (veelal boven de 65).

Bij fantoompijn kunnen mensen pijn waarnemen in een lichaamsdeel dat geamputeerd is en er dus in werkelijkheid niet meer is. Fantoompijn doet zich zeer vaak voor: van alle patiënten die een amputatie hebben ondergaan heeft tussen de 50 tot 80% er (tijdelijk) last van.

Hoorhulpmiddelen kunnen helpen

Hoorhulpmiddelen zoals hoortoestellen en cochleair implantaten kunnen in sommige gevallen helpen om de auditieve hallucinaties kwijt te raken of te verminderen. De hersenen krijgen door de versterking van geluiden vanuit de buitenwereld weer prikkels te verwerken, waardoor het zelf verzinnen van geluiden niet meer nodig is. Of dit soort hoorhulpmiddelen werken om de auditieve hallucinaties te verminderen, zal zeer individueel zijn; net als dit geldt voor mensen met tinnitus.

Dragen van gehoorbeschermers voorkomt gehoorschade en daarmee ook spookgeluiden

Dat we door langdurige blootstelling aan harde muziek en lawaai slechthorend kunnen worden weten veel mensen inmiddels. Ook is al aardig bekend dat gehoorschade tot tinnitus kan leiden. Dat de kans op auditieve hallucinaties toeneemt met (toenemende) slechthorendheid is minder bekend. Het dragen van gehoorbeschermers is dan ook niet alleen belangrijk omgehoorschade en tinnituste voorkomen, maar ook van belang om op den duur geen last te krijgen van auditieve hallucinaties. Er is dus nog een goede reden om voorzichtig te zijn met ons gehoor.

Bij audicienswinkels kunt u meer informatie krijgen over de mogelijkheden van gehoorbeschermingsmiddelen.

Boek: Musicofilia

In 2016 is het boek van Oliver Sacks Musicofilia uitgebracht. Sacks laat ons daarin kennismaken met mensen die hun muzikale vaardigheden zijn kwijtgeraakt en anderen die, paradoxaal genoeg, juist voor het eerst over muzikaliteit beschikken. Ook worden er interessante fenomenen beschreven zoals hypermuzikaliteit en mensen die kleuren en vormen zien wanneer ze naar muziek luisteren. Oliver Sacks laat verder in het boek zien hoe muziek mensen kan laten flauwvallen en in trance doen raken. Ook laat de auteur zien dat muziek ook de unieke kracht heeft om te kalmeren en gevoelens op te wekken. Muziek blijkt een betere heelmeester en trooster dan wat ook: mensen met de ziekte van Parkinson, het syndroom van Gilles de la Tourette, afasie, Alzheimer en andere neurologische aandoeningen ondervinden de heilzame werking van muziek.